اصول پدافند غيرعامل
در اکثر منابع علمي و نظامي دنيا اصول مهم پدافند غيرعامل در قالب موارد زير ذکر شدهاست.
۱ – اختفا
۲ – استتار
۳ – پوشش
۴ – فريب
۵ – تفرقه و پراکندگي
۶ – مقاومسازي و استحکامات
۷ – اعلام خبر
در اينجا به اختصار به شيوه هاي اصول پدافند غير عامل اشاره مي شود.
۱ – اختفا
اختفا يا پنهان کاري به کليه اقداماتي گفته مي شود که مانع از قرار گرفتن تاسيسات و تجهيزات در ديد مستقيم دشمن گرديده و يا تشخيص تاسيسات و تجهيزات و همچنين آگاهي از انجام فعاليت هاي خاص را براي او غير ممکن و يا مشکل مي سازد.
روش هاي اختفا عبارتند از:
الف – استفاده مناسب از عوارض زمين و احداث تاسيسات در محلي که توسط دشمن به سهولت قابل تشخيص و رويت نباشد.
ب- عادي و غير مهم جلوه دادن تاسيسات با جدول بندي، درختکاري و …
ج – جداسازي منطقي تاسيسات صنعتي که به علت نوع فعاليت نمي توان آنها را به طور کلي دگرگون نمود. به نحوي که تاثير زياد بر نوع فعاليت ها نگذارد.
د- حذف نقاط حياتي و حساس و مهم از روي نقشه هايي که به دليل خاص بايد در رسانه هاي گروهي منعکس گردد.
هـ – نشان ندادن نماي خارجي تاسيسات حياتي و حساس در تلويزيون به خصوص در ارتباط با محيط اطراف و جاده ها
و – عدم درج آگهي در جرايد به گونه اي که وقوع فعاليتي مهم در محدوده زماني و در موقعيت جغرافيايي مورد استفاده قرار گيرد.
ز- ايجاد تاسيسات در اعماق زمين و يا در دل کوه ها که به اين ترتيب علاوه بر پنهان کردن آنها بحث استحکام کافي در مقابله با راکت، بمب و موشک را مي توان مطرح کرد.
ح – جابه جايي: از آن جايي که تاسيسات صنعتي به صورت ثابت در نقطه اي مستقر مي شود و انتظار و تغييرات و تحولات دفعي از آنها نمي رود. چنانچه جمع آوري و نصب مجدد گونه هايي از صنايع تا حد لازم سهولت داشته باشد مي توان کالبد هاي مورد نياز را از نوع سبک و انعطاف پذير مانند چادر و يا سازه هاي سبک با قابليت مونتاژ و دمونتاژ آن انتخاب نمود و در مراحل زماني مختلف محل آن را جابه جا نمود.
۲ – استتار
مفهوم کلي استتار هم رنگ و هم شکل کردن تاسيسات و تجهيزات با محيط اطراف مي باشد. استتار از موثرترين و متداول ترين روشهاي دفاعي غيرعامل در ارتش کلاسيک دنيا است.
در مبحث استتار دو نوع ديد از طرف دشمن مدنظر است ۱ ديد هوايي ۲ ديد زميني
عوامل مربوط به اجراي استتار عبارتند از: رنگ، سايه، بافت، زمين، جنس و مصالح و حرارت و ….
انواع استتار
۱- استتار نوري
۲- استتار حرارتي
۳- استتار راداري
۴- استتار راديويي (مثل ايجاد پارازيت يا ارسال فرامين کاذب ).
۵- استتار بصري
۶- استتار صوتي
۷- ضد الکترونيکي
۳- استحکامات
در بحث پدافند غيرعامل استحکامات به سازه هاي موقتي اطلاق مي شود که با توجه به شرايط و امکانات و ميزان اهميت و آسيب پذيري نقاط حياتي و حساس در محل هاي مناسب و اطراف تاسيسات ايجاد مي گردند تا مانع اصابت مستقيم موشک بمب، توبخانه ، خمپاره و يا ترکش اين مهمات به تاسيسات و يا تجهيزات گرديده و اثرات ترکش و انفجار را به طور نسبي خنثي نمايند. استحکامات به شکل زير طبقه بندي مي شوند:
الف- خاکريز
چنانچه تجهيزات در فضاي باز چيده شده و يا درون ساختماني و با مقاومت مصالح معمولي قرار گرفته باشند با ايجاد خاکريز با ارتفاع و قطر مناسب مي توان در مواردي مانع اصابت مستقيم بمب و موشک به تاسيسات و تجهيزات گرديده و در اکثر موارد مسير ترکش و موج انفجار به طرف تاسيسات را سد کرد.
ب- کيسه شن
در صورتي که فضاي لازم براي ايجاد خاکريز با شيب مناسب وجود نداشته باشد. با چيدن گوني هاي پر از شن و ماسه در چندين رديف و روي هم مي توان به نتايج مورد نظر براي حفظ تاسيسات دست يافت.
علاوه بر محصور کردن تاسيسات و تجهيزات مي توان از کيسه شن به عنوان پوشش محافظتي نيز استفاده کرد مثل: لوله هاي زميني انتقال نفت….
ج- ديوار کشي
ايجاد ديوار احتياج به بررسي کارشناسي داشته و قطر و ارتفاع آن با توجه به مقاومت مصالح به کار رفته بايد محاسبه شود. ديوار کشي شامل آجر چيني، سنگ چيني، ايجاد بلوک هايي با سيمان مسلح و يا استفاده از بلوک هاي پيش ساخته مي باشد. ديوار کشي بهتر است در قطعات مجزا و کنار هم صورت گيرد.
۴ – پوشش
ايجاد پوشش يک اقدام موقتي است که با بالا رفتن شدت تهديد و احتمال حمله هوايي موشکي انجام شده و تا زماني که احتمال حمله وجود دارد ادامه مي يابد. با اين عمل تاسيسات و تجهيزات يا مرکز فعاليت از ديد خلبان يا حسگر نصب شده در سر بمب و موشک پنهان گرديده و هدف گيري و هدايت موشک و بمب هاي هدايت شونده از جمله بمب هاي ليزري ميسر نشده و يا دقت آنها کاهش مي يابد. پوشش مي تواند توسط دود ، بخار آب (غليظ) و يا با هوا کردن بادکنک و بالن ايجاد شود.
انواع پوشش:
ـ پوشش امنيتي: اقداماتي است که عمدتاً در مورد تاسيسات ثابت به کار گرفته مي شود و فعاليت هاي مجازي يا غيرواقعي را براي دشمن تداعي مي کند.
ـ پوشش فيزيکي: اصطلاحاً اقداماتي است که موقتاً به صورت فيزيکي مانع از تشخيص هدف مي گردد. که از جمله اين اقدامات مي توان به ايجاد پرده دود يا بخار غليظ اشاره کرد.
۵ – ايجاد سازه هاي امن و مقاوم سازي
طراحي و احداث تاسيسات حياتي و حساس به گونه اي که به طور کلي در مقابل اصابت مستقيم بمب و موشک مقاوم باشند در خيلي از موارد اصولاً عملي نبوده و به صرفه و صلاح نيز نمي باشد. زيرا هزينه ايجاد و تاسيسات با چنين مشخصاتي ممکن است به مراتب پيش از کل تجهيزات مربوطه باشد.
در اکثر موارد صلاح بر اين است که اجزا مستقل تاسيسات و تجهيزات که اصابت احتمالي بمب موشک موجب از کار افتادن تجهيزات و توقف فعاليت بخشي از مجموعه گرديده اما خسارت جانبي زيادي به بار نمي آورد تنها در مقابل موج انفجار و ترکش بمب موشک محافظت شوند ولي بخشهايي از مجموعه که صدمه ديدن آنها موجب از کار افتادن کل سيستم و وقفه کامل يا نسبي در انجام فعاليت مي گردد با مقاومت کافي اصابت بمب ساخته شوند.
چنانچه تاسيسات حياتي و حساس که احتمالاً در فهرست هدف هاي دشمن قرار دارند فاقد مقاومت کافي در مقابل اصابت مستقيم بمب، موشک بوده و يا موج انفجار ناشي از اصابت، بمب موشک در نزديکي تاسيسات را نتواند تحمل نمايند.مي توان با اجراي طرح هاي خاص مهندسي، مقاومت بناي آنها را افزايش داده و احتمالاً به حد مطلوب رسانيد.
۶ – پراکندگي
پراکندگي عناصر کالبدي يکي از مباحث مهم پدافند غيرعامل محسوب مي گردد که در کاهش خسارت ناشي از ايراد ضربه تخريبي دشمن بسيار موثر است و به عکس در صورتي که دشمن در مراحل تهاجمي خود پيش از شناسايي حضور و با بازشناسي به مرحله نشانه روي و اصابت دست يابد تمرکز عناصر کالبدي و حساس مجموعه مورد تهاجم موجب مي گردد عمليات تهاجمي با حجم کمتر و متمرکز، بيشترين تخريب را به جا بگذارد.
ايجاد مجتمع هاي عظيم صنعتي، تاسيسات بندري وسيع، نيروگاه بزرگ و غيره در کشور که ممکن است مورد حمله هوايي دشمن قرار گيرد به صلاح نيست.
در مورد مراکز موجود لازم است مطالعات صورت گرفته و در صورت امکان طرح هايي جهت انتقال تدريجي آنها به نقاط مختلف کشور تهيه شود تا با رعايت اصول پراکندگي در محل هاي جديد مستقر گردند.
۷- تفرقه
منظور از تفرقه، جداسازي بخشي يا بخشهايي از تجهيزات، قطعات يدکي مواد و ساير وسائل و انتقال آنها به محلي غير از محل استقرار دائمي و نجات آنها از تاثير يک حمله هوايي موشکي احتمالي است. اين امر نبايد باعث توقف کامل فعاليت ها گردد.
۸ – فريب و اختلال
به مجموعه اقداماتي که بتواند بازشناسي و توجه دشمن را از هدفهاي مورد نظر منحرف کرده و موجب گمراهي وي در تشخيص و هدف گيري شود، فريب و اختلال اطلاق مي شود.
۹- دسترسي ها
دسترسي ها به معني راه ها و فضاهاي عبوري و ارتباطي است و در انواع و مقياس هاي مختلف قابل طرح است. خطوط ارتباطي يک موضع به محيط بيروني بايد تابع ضوابطي باشد که خصوصيات تهديدات منجر به اختلال در تردد و يا حذف تردد شود.
۱۰- موانع
کليه عواملي که نفوذ حضور دشمن را در محدوده مورد نظر مشکل نمايد موانع نام دارد. انواع موانع عبارتند از:
الف- فاصله
يک اصل کلي آن است که هر چند فاصله سوژه از مبدا تهديد و تهاجم بيشتر باشد از ايمني بيشتري برخوردار است، زيرا طي کردن فاصله با به کارگيري هر نوع شي تهاجمي اعم از موشکي، هوايي و زميني، مستلزم برنامه ريزي دقيق تر و به کارگيري سلاح و تکنولوژي کارآمدتر و هزينه گزاف تر و در عين حال خطرپذيري بيشتر است.
ب- توپوگرافي
به معني پستي و بلندي هاي زمين مي باشد در صورت وجود ناهمواري در مسير نقاط مورد نظر علاوه بر خود اين ناهمواري ها باعث دشواري حرکت مهاجم به خصوص نيروي زميني مي شوند در عين حال امکاناتي را جهت به کارگيري تدافعي فراهم مي نمايد.
ج- زيستگاه ها
در هر منطقه که توده اي از کالبد معماري و تجمع نيروي انساني وجود داشته باشد دليل استحکامات متنوع و پيچيدگي کالبدي و ساير امکانات و از طرفي عدم شناخت دقيق دشمن از ميزان و مکانيزم مقاومت هاي احتمالي همواره نوعي احتياط و ترديد وجود داشت و اين امر خود به مثابه وجود قابليت هاي پيشگيرانه مي باشد.
د- آبهاي سطحي
شامل نهرها، رودها، کانال ها، درياچه ها و حوضچه هاي طبيعي، مصنوعي، تالاب ها و برکه هاي سطوح زير کشت غرقابي مانند برنج و نيشکر مي باشد که استعداد مانع بوده را در مقابل هجمه هاي تصرف زميني دارند.
ه- رمل ها
۱۱ – سيستم هاي رديابي و اعلام خطر
بخشي از اقدامات پدافند غيرعامل و هوايي نظير ايجاد پرده پوششي اقدامات درون سازماني به منظور آماده نمودن محيط جهت ترک فعاليت استفاده از جان پناه و پناهگاه ها و غيره اندکي قبل از وقوع حملات هوايي موشکي صورت مي گيرد.
و بنابراين کليه افراد بايد در زمان به نحوي از وقوع اين حملات مطلع گردند.
مهمترين اقدام برقراري سيستم اعلام خطر در نقاط حياتي و حساس با تشکيل يک مرکز اعلام خطر و گماردن يک نفر مسئول در هر زمان و استفاده از بلندگو، آژير و خطر و غيره مي باشد.
۱۲-آموزش و فرهنگ سازي
مسئولين تصميم گيرندگان و کليه افرادي که به نحوي در سياستگذاري تهيه اجراي طرح هاي پدافندي غيرعامل سهمي مي باشند. لازم است متناسب با نياز از آ موزش هاي لازم برخوردار گردند. ارائه آموزش با تشکيل دوره هاي آموزشي مختلف، در مراکز آموزش نظامي و غيرنظامي ميسر مي باشد.
۱۳- پنگاهگاه ها و جان پناه
پناهگاه هاي به مکاني اطلاق مي گردد که در مقابل اثرات حملات هوايي موشکي نسبت به ساختمان هاي معمولي و يا فضاي باز از امنيت بيشتري برخوردار باشد.
پناهگاه ها بهتر است در نزديکي محل هاي تجمع افراد باشد و بهتر است در فاصله مناسب از تاسيسات و با استحکام مورد نظر جهت مقاومت در مقابل اصابت مستقيم بمب موشک و يا موج انفجار اتخاذ گردد.
پناهگاه ها بايد مجهز به هواکش، سيستم تهويه طبيعي و يا مصنوعي، سيستم روشنايي و برق اضطراري، وسائل کمک هاي اوليه،آب و غذا، وسائل کنار زدن آوار و راه هاي ورود و خروجي متعدد به خارج از محوطه پناهگاه باشند.
جان پناه:
چنانچه ساختمان محل فعاليت داراي مقاومت کافي در مقابل موج انفجار و ترکش نبوده و تجهيزات و وسائل به کار رفته در تاسيسات خود خطر آفرين باشند و در مواردي که تاسيسات خود هدف حمله هستند با شنيدن صداي آژير بايد به محل امن تر رفت.
جان پناه مي توان يک سنگر بتني سرپوشيده، سنگر معمولي با ديواره آجري يا حتي خاکي باشد که افراد بتوانند با رفتن درون آن و نشستن روي پاهاي خود يا روي سنگر در معرض اصابت ترکش قرار نگيرد.
۱۴- پدافند در مقابل حملات ويژه (شيميايي، ميکروبي، هسته اي)
استفاده از سلاح هاي شيميايي در محيط جنگ رايج است و کمتر در محيط هاي تاسيساتي کاربرد دارد.
اعلام خطر حمله شيميايي يا حملات هوايي معمولاً متفاوت بوده و اين اعلام خطر ممکن است قبل يا هم زمان با حمله صورت پذيرد. استفاده از ماسک در اين شرايط بسيار مهم است.
در مورد حملات هسته اي: چنانچه افراد بدانند در صورت اطلاع از انفجار قريب الوقوع هسته اي با رفتن داخل يک سنگر، کشيدن يک پتوي مرطوب روي سر خود مي توانند تا حد زيادي از آثار ناشي از ريزش اتمي مصون بمانند. قطعاً در مقابل يک حمله هسته اي به طور کامل تسليم نخواهند شد، آموزش در اين زمينه نقش موثري را ايفا مي کند.
۱۵- آمايش دفاعي
شامل سازماندهي و چينش مناسب فضاها و تاسيسات براي نيل به اهداف استراتژيک و دفاعي صورت مي گيرد و به مطالعات گسترده اي نياز دارد.
۱۶ – سلاح شناسي
يکي از مطالعات مهم در امور دفاعي و پدافندي، مطالعه بر روي توانايي هاي سلاح هاي متفاوت، ميزان آسيب رساني هر يک دسته بندي و روش هاي مقابله با آنها مي باشد.
۱۷ – مکان يابي
انتخاب مطلوب و بهينه يک محل با امکان تحقق آن فعاليت و داشتن شرايط مناسب براي توسعه آينده به گونه اي که علاوه بر عوامل عمومي اصول پدافند غيرعامل رعايت شود.
۱۸ – مراکزحياتي
مراکزي که داراي گستره فعاليت ملي مي باشد و وجود و استمرار فعاليت آنها براي کشور حياتي است و آسيب يا تصرف آنها بوسيله دشمن باعث اختلال کلي در اداره امور کشور مي گردد.
مراکز حساس:
مراکزي که داراي گستره فعاليت منطقه اي مي باشند و وجود و استمرار فعاليت آنها براي مناطقي از کشور ضروري است و آسيب يا تصرف آنها به وسيله دشمن باعث بروز اختلال در بخشي از کشور مي گردد.
مراکز مهم:
مراکزي که داراي گستره فعاليت محلي مي باشند و وجود و استمرار فعاليت آنها براي بخشي از کشور داراي اهميت است و آسيب يا تصرف آنها به وسيله دشمن باعث بروز اختلال در بخشي از کشور مي گردد.
۱۹- تهديدات
تهديد دشمن (آمريکا) را کاملاً جدي بگيريد (فرمانده معظم کل قوا)
به کارگيري پدافند غيرعامل در جهت مقابله با تهديدات و تقليل خسارات ناشي از حملات هوايي، موشکي، زميني و … کشور مهاجم، موضوعي بنيادي و اساسي است که وسعت و گستره آن تقريباً تمامي مراکز حياتي و آسيب پذير نظامي، اقتصادي و … کشور را در برگرفته و حفظ امنيت ملي، استقلال سياسي و اقتصادي و پيروزي در جنگ به نحو چشم گيري در راس امور است.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]